₪ اس ام اس ₪

اضافه وزن و چاقی با ذخیره بیش از حد انرژی به صورت چربی در بدن ظاهر می شود. در ایران اضافه وزن و چاقی در افراد بزرگسال (25 تا 60سال) بسیار شایع است و در کودکان و نوجوانان نیز روند رو به افزایشی را طی می کند.
هر فرد با توجه به سن، جنس و قدی که دارد باید از وزن ایده آل خاص خود برخوردار باشد. اگر وزن فرد مناسب سن و قدش نباشد و در واقع بیشتر از استانداردها باشد این فرد مبتلا به اضافه وزن یا چاقی است.
عوامل بسیار زیادی در بروز چاقی موثر هستند. علت های شناخته شده به طور عمده عبارتند از:
¤ عوامل ژنتیکی: عامل ارث در بروز چاقی موثر است. مواردی مانند سوخت و ساز پایین، عدم سوخت و ساز کامل چربی و تمایل زیاد بدن برای استفاده از کربوهیدرات ها (مواد قندی) از علل ژنتیکی چاقی است.

¤ عوامل محیطی: ماشینی شدن زندگی و کاهش تحرک بدنی از دلایل عمده اضافه وزن و چاقی در دنیای امروز است. استفاده از اتومبیل، آسانسور، پله برقی، ماشین های لباسشویی و ظرفشویی، دستگاه های کنترل از راه دور و هزاران مورد دیگر همگی انسان را از تحرک بازداشته و از طرف دیگر مصرف غذاهای آماده (فست فودها)، غذاهای چرب و سرخ شده، انواع سس های چرب مایونز، مواد قندی، شیرینی، شکلات و نوشابه های گازدار از عوامل موثر در بروز اضافه وزن و چاقی هستند.
¤ بیماری ها: بسیاری از بیماری ها با توجه به مکانیسم آن ها باعث چاقی می شوند. کم کاری غده تیروئید سبب کاهش هورمون های تیروئیدی می شود. این هورمون ها نقش بسیار مهمی در سوخت و ساز مواد غذایی در بدن دارند و کم شدن آن ها باعث ذخیره سازی چربی و در نتیجه چاقی می شود. بیماری های دیگر مانند اختلال های عصبی- عضلانی، بیماری های استخوان و مفاصل به صورت غیرمستقیم و از طریق کاهش فعالیت بدنی باعث چاقی می شوند. اختلال در هورمون های جنسی چه در زنان و چه در مردان ممکن است تعادل متابولیکی بدن را برهم زده و خود را با چاقی نشان دهند.
¤ داروها: بسیاری از داروها در افزایش وزن نقش دارند. این اثرات ممکن است مستقیم باشد مانند داروهای ضدبارداری یا کورتون ها و یا در اثر پیامدهای ناشی از دارو مانند داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب باشد که با ایجاد خواب آلودگی و بی تحرکی سبب کاهش مصرف انرژی و در نتیجه اضافه وزن و چاقی می شوند.
¤ اختلالات عصبی و مشکلات روانی: در این نوع اختلالات به دلیل ماهیت بیماری یا اثرات داروهای مختلف معمولا افراد غیرفعال و کم تحرک شده و به دنبال آن دچار اضافه وزن و چاقی می شوند.
زیان های چاقی
- شانس بیشتر برای ابتلا به بیماری های قلبی- عروقی، سکته ها، بیماری قند و انواع سرطان.
- رسوب چربی در جدار سرخرگ ها، گرفتگی رگ ها در نهایت سکته.
- درد و سفتی در مفاصل، تخریب غضروف مفصلی و سایش مفصل ها.
- توقف تنفس در خواب.
- بیماری کبد و نهایتا نارسایی کبدی (سیروز).
- سنگ کیسه صفرا.
معیار تشخیص چاقی
با محاسبه نمایه توده بدنی و مقایسه آن با مقادیر استاندارد می توان به اضافه وزن و چاقی پی برد. برای این کار وزن و قد اندازه گیری شده و سپس با استفاده از فرمول: وزن تقسیم بر مجذور قد نمایه توده بدنی محاسبه می شود.
توزیع چربی بدن نقش بسیار مهمی در خطرات چاقی دارد. چاقی مرکزی در مقایسه با چاقی محیطی به مراتب خطرناک تر است. به همین دلیل شاخص دور کمر شاخص بسیار مهمی برای مشخص کردن خطرات بیماری های قلبی- عروقی، پرفشاری خون و دیابت است.
پیشگیری از چاقی
- به کودکان و دانش آموزان توصیه کنید از میان وعده های سالم و باارزش غذایی مانند میوه، سبزی، شیر، لقمه های خانگی مانند نان و پنیر و گردو، نان و تخم مرغ و...، انواع میوه ها مانند سیب، پرتقال، نارنگی، هلو...، سبزی ها مانند هویج، کاهو، خیار و... و شیر و لبنیات کم چرب استفاده کنند. همچنین از خوردن شیرینی و شکلات بیش از حد، چیپس و میان وعده های چرب خودداری کنند.
- مصرف غذاهای چرب، سرخ شده، شیرین و شور را محدود کنید.
- سرعت غذا خوردن خود را کاهش دهید. هر لقمه غذا را برای مدت طولانی تر بجوید.
- غذا را در ظرف کوچک تری بکشید. در رستوران غذای نیم پرس سفارش دهید.
- غذا خوردن را همزمان با سایر فعالیت ها مانند تماشای تلویزیون یا خواندن کتاب انجام ندهید.
- همه غذای تهیه شده را سر میز نگذارید. بهتر است به همان اندازه که می خواهید مصرف کنید، در ظرف خود غذا بکشید و دوباره سراغ غذا نروید.
- مواد غذایی نامناسب مانند نوشابه، چیپس، سس مایونز، شیرینی و... را نخرید.
- مصرف فست فودها مانند: سوسیس، کالباس، پیتزا، سیب زمینی سرخ شده و انواع ساندویچ ها که در بیرون از خانه و با مواد چرب و نامرغوب تهیه می شود را محدود کنید.
- برای میان وعده از میوه ها و سبزی های تازه استفاده کنید.
- از شیر و لبنیات کم چرب (کمتر از 5/1درصد) و یا بدون چربی استفاده کنید. در مورد کودکان مصرف شیر و لبنیات بدون چربی توصیه نمی شود.
- مراقب باشید بی جهت غذا نخورید. مثلا وقتی به بچه ها غذا می دهید باقی مانده را خودتان مصرف نکنید.
- فعالیت بدنی خود را افزایش دهید.
- بچه هایی که ساعت های زیادی را به تماشای تلویزیون می پردازند چاق تر هستند چون هم تحرکشان کم می شود و هم در هنگام تماشای تلویزیون اغلب تنقلات کم ارزش و چاق کننده می خورند. به کودکان توصیه کنید در روز بیش از دو ساعت از وقتشان را به تماشای تلویزیون نگذرانند.
- سه روز در هفته، 30دقیقه پیاده روی تند انجام دهید.