₪ اس ام اس ₪

با فروش یک صفحه‌ از شاهنامه تاریخی شاه طهماسب به مبلغ 12 میلیون دلار معادل 7 میلیون و 400 هزار پوند در حراجی ساتبی لندن، بازهم ارزش هنر ایرانی در جهان جلوه‌ای تازه یافت تا با فروش این تک برگ، رکورد جهانی فروش آثار دوره اسلامی شکسته شود.

در این حراج که در قالب فروش آثار تاریخی هنر کشورهای اسلامی صورت گرفت، یک صفحه مینیاتور از «شاهنامه» شاه طهماسب با ثبت یک رکورد جهانی در حراج آثار اسلامی چکش حراج خورد.

خبرگزاری‌های مختلف در حالی این خبر را منتشر کردند که این صفحه مصور بخشی از اثری حماسی است که در آن فریدون را در لباس اژدها نشان می‌دهد که می‌خواهد پسرانش را آزمایش کند. این صفحه که قیمت پایه آن 5 میلیون دلار تعیین شده بود، بخشی از مجموعه «استوارت کری ولچ» (Stuart Cary Welch)، محقق مشهور آمریکایی و مجموعه‌دار آثار هنری اسلامی و هندی است.

حراج این برگ از شاهنامه، حدود 10 دقیقه طول کشید و نهایتا فرد نا‌شناسی از طریق تلفن آن را خریداری کرد. این اتفاق در حالی رخ داد که بسیاری از هنردوستان ایرانی آرزو داشتند تا این برگ نفیس نگارگری از سوی نهادهای فرهنگی کشور خریداری می‌شد و در کنار دیگر صفحات شاهنامه طهماسبی که در ایران است، قرار می‌گرفت.

اثری 500 ساله

این برگ مینیاتور بخشی از 258 صفحه‌ یک جلد شاهنامه است که ابتدای قرن 15 میلادی برای شاه اسماعیل و شاه طهماسب خلق شد که دیگر صفحه‌های این اثر منحصربه‌فرد در موزه‌هایی در تهران، نیویورک، دوحه و برلین نگهداری می‌شود.

رکورد قبلی حراج یک اثر هنری اسلامی نیز سال گذشته با فروش فرشی ایرانی متعلق به قرن 17 میلادی به قیمت 6 میلیون و 200 هزار پوند شکسته شده بود.

شاهنامه طهماسبی که آن را گنجینه هنر نگارگری و خوشنویسی ایران عصر صفوی می‌دانند، به فرمان شاه اسماعیل و به وسیله‌ مشهورترین هنرمندان دوره صفوی و طی حدود 20 سال نگارگری شد و در دوره شاه طهماسب به پایان رسید.

شاهنامه‌ شاه‌ طهماسب در نیمه‌ دوم سده‌ دهم هجری به سلطان عثمانی هدیه شد و تا ابتدای قرن 19 میلادی در کتابخانه‌ سلطنتی عثمانی نگهداری می‌شد. این اثر نفیس یک قرن بعد و در سال 1903 برای نخستین‌بار در پاریس به نمایش عمومی گذاشته شد.

شاهنامه طهماسبی که در آن زمان به یک انگلیسی تعلق داشت حدود نیم قرن بعد به آرتور هوتن فروخته شد و او هم در سال 1970، 78 صفحه از این شاهنامه را به موزه‌‌ متروپولیتن نیویورک هدیه ‌‌کرد که گفته می‌شود علت این کار فرار از پرداخت مالیات بوده است.

اندکی بعد 7 صفحه دیگر از نقاشی‌های کتاب در حراجی کریستی لندن به قیمت یک میلیون و 300 هزار دلار حراج شد. خودِ هوتن تا اوایل دهه‌ 80 میلادی که زنده بود 55 برگ دیگر از شاهنامه‌ شاه طهماسب را در حراجی کریستی و گالری آگینو به حراج گذاشت و 118 صفحه باقیمانده به فرزندش به ارث رسید و فرزند هوتن هم در سال 1372 با مسوولان وقت فرهنگ و هنر کشورمان توافق کرد که باقیمانده‌ این کتاب را با یکی از تابلوهای موزه‌ هنرهای معاصر معاوضه کند.

مبادله سودآور

نزدیک به 2 دهه پیش در مبادله‌ای بی‌سر و صدا مسوولان وقت کشورمان 118 برگ از این شاهنامه را با یک تابلوی نقاشی متعلق به گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران تعویض کردند.

این تبادل هنری هرچند در زمان خود بی سر و صدا ترین اتفاق سال می‌توانست نام گیرد اما بعدها برخی از منتقدان معتقد بودند که تابلوی نقاشی مبادله شده قیمتی بالاتر از برگ‌های این شاهنامه داشته است. تابلوی نقاشی که با نام زن شماره 3 اثر ویلیام دکونیگ خلق شده بود در آن زمان با تکیه بر این‌که مغایر با شئونات اسلامی و فرهنگ ایرانی است با این برگ‌ها معاوضه شد. منتقدان که هیچ‌کدام این آثار را ندیده بودند معتقد بودند که برگ‌های تبادل شده صفحه‌‌های نفیسی از این شاهنامه نیستند و به طور حتم قیمت این تابلو بالاتر از برگ‌های این شاهنامه بوده است. اما موزه هنرهای معاصر تهران در سال 87 و پس از رونمایی در همایش ملی شاهنامه‌نگاری و با برپایی نمایشگاهی از تمام 118 برگ این شاهنامه این گنجینه پنهان را نمایان کرد.